Mapy

Jest na tej stronie zakładka‭ „‬zza bramki‭”‬,‭ ‬ja zaś piszę dziś‭ „‬spoza bramki‭”‬,‭ ‬ze świata,‭ ‬który rzadko przenika się z tym,‭ ‬co dzieje się na piłkarskiej murawie.‭ ‬Nie znam się na piłce‭; ‬świat różnych ustawień zespołu,‭ ‬rzutów karnych i wolnych to dla mnie‭ „‬terra incognita‭”‬.‭ ‬Jestem jednak na portalu Mój Football Manager,‭ ‬bo mnie zaproszono,‭ ‬mimo że to nie moja kraina.‭ ‬Zdaję więc sobie sprawę z mojej tutaj‭ „‬inności‭” (‬nazywanej przez niektóre osoby‭ „‬dziwnością‭”)‬,‭ ‬z tego,‭ ‬że mój świat‭ „‬spoza bramki‭”‬,‭ ‬świat‭ ‬45-letniej,‭ ‬białej kobiety zajmującej się zawodowo m.in.‭ ‬edukacją międzykulturową,‭ ‬prawdopodobnie bardzo różni się od świata obecnych na tej stronie fanów gry Football Manager.‭ ‬Zdarza mi się doświadczać tego,‭ ‬że rzeczy będące dla mnie‭ „‬oczywistością‭”‬,‭ ‬gdzie indziej nazywane są‭ „‬odrealnionym,‭ ‬politycznie poprawnym dziwactwem‭”‬.

W moim świecie nikt nie napisałby,‭ ‬że zabity przez amerykańskiego policjanta Dereka Chauvina‭ (‬notabene skazanego za to,‭ ‬jak i dwa inne usiłowania zabójstwa na‭ ‬22,5‭ ‬roku więzienia‭) ‬George Perry Floyd był czarnoskórym bandytą.‭ ‬Chyba,‭ ‬że piszący te słowa wierzy w to,‭ ‬że prawdopodobne posłużenie się w sklepie fałszywym banknotem‭ ‬20-dolarowym czyni z kogoś‭ „‬bandytę‭”‬,‭ ‬który zasługuje na‭ „‬zejście z tego świata‭”?

W‭ „‬moim świecie‭” ‬nie używa się też słowa Murzyn,‭ ‬a tym bardziej‭ „‬murzyn‭”. ‬I to nawet nie dlatego,‭ ‬że taką rekomendację wydała Rada Języka Polskiego,‭ ‬której członek, prof.‭ ‬Marek Łaziński napisał,‭ ‬że‭ „‬Murzyn‭” ‬i‭ „‬Murzynka‭” ‬w latach‭ ‬70.‭ ‬i‭ ‬80.‭ ‬XX wieku funkcjonowały jako neutralne określenia,‭ ‬ale później zmieniły znaczenie i obrosły obraźliwą frazeologią,‭ ‬jak chociażby w wyrażeniu‭ „‬100‭ ‬lat za Murzynami‭”‬.‭ ‬Stąd też zalecenie,‭ ‬by nie używać tego słowa inaczej‭ „‬niż na prawach historycznego cytatu‭”‬.‭

Ja nie używam tego słowa dlatego,‭ ‬że niektóre czarnoskóre osoby mieszkające w Polsce same nie chcą‭ ‬tak być nazywane.‭ ‬A jeśli ktoś czegoś nie chce,‭ ‬dlaczego mam to robić‭? ‬Dlaczego mam używać języka,‭ ‬który dla drugiej strony jest nie do przyjęcia‭? ‬Czy tylko dlatego,‭ ‬że MOGĘ‭? ‬Czy fakt,‭ ‬że jest to przestrzeń mojej wolności oznacza,‭ ‬że mam z niej zawsze korzystać,‭ ‬nie zważając na to,‭ ‬że druga osoba tego nie chce‭?

Pisząc to widzę prawdopodobne uśmieszki i unoszenie ramion osób czytających te słowa:‭ „‬Cóż to za przesada‭”; „‬kto się obraża za Murzyna‭?!”‬,‭ ‬a może jeszcze‭ „‬Murzynek Bambo jej nie odpowiada‭?” „‬Może jeszcze powie,‭ ‬że to jest rasizm‭?!”…

Nie jestem ekspertką od rasizmu.‭ ‬Nie mogę nią być.‭ ‬Jestem biała.‭ ‬Mój kolor skóry mnie nie określa.‭ ‬Jest‭ „‬oczywisty i niewidzialny‭” – ‬nie mówi się o nim.‭ ‬Nie ma on wpływu na to,‭ ‬czy ktoś wynajmie mi mieszkanie czy nie,‭ ‬czy ktoś patrząc na mnie pomyśli,‭ ‬że pewnie nadaję się do biegania na długie dystanse,‭ ‬ale już niekoniecznie do studiowania matematyki‭; ‬nikt nie założy,‭ ‬że pewnie nigdy nie skończę studiów,‭ ‬a potem nie wyrazi zdziwienia,‭ ‬że jednak je skończyłam‭; ‬nikt nie rzuci mi w twarz,‭ ‬że powinnam się cieszyć,‭ ‬że już nie mieszkam w lepiance‭; ‬że się panoszę;‭ ‬że mi się w głowie poprzewracało‭; ‬że powinnam wracać do dżungli,‭ ‬gdzie moje miejsce‭; ‬że przecież to moja wina,‭ ‬że mam kiepską pracę,‭ ‬bo się lenię i do porządnej pracy nie nadaję‭; ‬że śmierdzę,‭ ‬że‭…‬.
‭
‬Może już wystarczy.‭ ‬Jestem biała.‭ ‬Nie usłyszę tych słów.‭ ‬Ty też ich zapewne nie usłyszysz.‭ ‬Usłyszą je za to‭ (‬z dużym prawdopodobieństwem‭) ‬osoby czarnoskóre.‭ ‬I nie tylko usłyszą,‭ ‬ale również doświadczą jawnej lub ukrytej dyskryminacji.‭ ‬Gwoli wyjaśnienia:‭ ‬rasizm,‭ ‬wbrew temu,‭ ‬co napisał w swoim komentarzu użytkownik o nicku tts0,‭ ‬to nie to samo,‭ ‬co dyskryminacja.‭ ‬Przekonanie o wyższości jednej rasy nad inną‭ (‬czyli rasizm‭) ‬bardzo często prowadzi jednak do dyskryminacji‭ – ‬czyli pozbawiania lub ograniczania praw danej jednostki ze względu na daną cechę‭ (‬czyli w tym przypadku kolor skóry‭)‬.
‭
‬Związek między przekonaniami/stereotypami a dyskryminacją pokazuje wykres poniżej:

Jeśli traktuję daną osobę gorzej,‭ ‬tylko dlatego,‭ ‬że ma inny kolor skóry,‭ ‬to dyskryminuję.‭ ‬Jeśli traktuję ją inaczej niż w tej sytuacji potraktowałabym białą osobę,‭ ‬to ją dyskryminuję.‭ ‬Stąd też rzucanie bananami w czarnoskórych piłkarzy czy nazywanie ich małpami nie jest brakiem dobrego wychowania,‭ ‬a zachowaniem o podłożu rasistowskim.‭ ‬Nie zdarzyło się ono bowiem w stosunku do żadnego białego piłkarza i raczej trudno mi sobie wyobrazić,‭ ‬by ich ono kiedykolwiek w przyszłości spotkało.

Dyskryminacja jest narzędziem władzy,‭ ‬bo trzeba ją posiadać,‭ ‬by dyskryminować.‭ ‬Władzę realną lub choć symboliczną.‭ ‬Taką władzę miał policjant,‭ ‬który zabił George’a Floyda.‭ ‬Miał możliwość zastosowania środków przymusu i z niej skorzystał.‭ ‬Brutalnie i bez skrupułów.‭ ‬Zabił człowieka.‭ ‬Udusił go,‭ ‬przyciskając kolanem do ziemi.‭ ‬Czy George Floyd zostałby potraktowany w taki sam sposób,‭ ‬gdyby był biały‭? ‬Amerykańskie statystyki dotyczące różnic w sposobie traktowania białych i czarnoskórych zatrzymanych,‭ ‬brutalności wobec tych drugich dowodzą,‭ ‬że gdyby George Floyd był biały,‭ ‬to z dużym prawdopodobieństwem nadal by żył.

Protesty w ramach założonego już wcześniej ruchu‭ „‬Black Lives Matter‭” ‬(„Czarne życia mają znaczenie‭”)‬,‭ ‬które rozlały się falą w po tym brutalnym zabójstwie nie tylko w Stanach Zjednoczonych,‭ ‬ale w wielu innych krajach,‭ ‬były nie tylko wyrazem niezgody na tę śmierć,‭ ‬ale ruchem niezgody na nierówne traktowanie,‭ ‬ruchem walki o sprawiedliwość.‭

Co więcej,‭ ‬czytając‭ ‬13‭ ‬postulatów ruchu BLM można się przekonać,‭ ‬że odnosi się on nie tylko do społeczności czarnoskórych,‭ ‬ale w swoich założeniach ma też wspierać inne,‭ ‬często wykluczane i dyskryminowane grupy mniejszościowe‭ – ‬jak chociażby osoby nieheteronormatywne czy trans.

Wracając ze świata aktywizmu i polityki do świata piłki‭ – ‬akt przyklęknięcia piłkarzy przed meczem w geście solidarności dla ruchu‭ ‬„Black Lives Matter‭”‬ ma znaczenie.‭ ‬Pokazuje on bowiem,‭ ‬że dla ludzi,‭ ‬którzy spotykają się i walczą ze sobą na boisku,‭ ‬pochodzącymi z różnych kultur,‭ ‬o odmiennych poglądach i często różnym kolorze skóry ważna - oprócz zwycięstw - jest również otaczająca ich pozasportowa rzeczywistość.‭ ‬To sposób na przekazanie,‭ ‬że widzą tych,‭ ‬którzy traktowani są niesprawiedliwie,‭ ‬widzą ich ból oraz ich walkę.‭ ‬I szanują ich.‭ ‬O tym dla mnie jest ten gest.‭

Możemy dyskutować,‭ ‬na ile można wymagać lub oczekiwać od drużyny z danego kraju takiego akurat gestu.‭ ‬Mogę sobie wyobrazić,‭ ‬że w różnych obszarach kulturowych,‭ ‬z odmiennym poziomem wrażliwości i zrozumienia tematu rasizmu szukać się będzie różnych sposobów na ekspresję swoich poglądów.‭ ‬Stąd też w pełni rozumiem i akceptuję to,‭ ‬że gest solidarności z ruchem BLM można symbolicznie pokazać też inaczej‭ – ‬chociażby tak,‭ ‬jak zrobił to Robert Lewandowski wskazując naszywkę na koszulce z napisem‭ „‬Respect‭”‬.‭ ‬Jednak gwizdy,‭ ‬które rozległy się na Stadionie Narodowym w odpowiedzi na te dwa gesty:‭ ‬ten drużyny angielskiej‭ (‬przyklęknięcie‭) ‬i ten Roberta Lewandowskiego‭ (‬pokazanie napisu‭ „‬Respect‭”) ‬pokazują,‭ ‬jak wiele lekcji,‭ ‬jako kibice,‭ ‬ale też jako Polacy mamy to odrobienia.

Padły tu na tej stronie komentarze,‭ ‬że‭ „‬akurat Anglicy,‭ ‬czy ogólnie Anglosasi powinni‭ ‬-‭ ‬mówiąc brutalnie‭ ‬-‭ ‬zamknąć mordy w kwestiach rasizmu,‭ ‬bo przypomina to klasyczną akcję pt.‭ "‬łapać złodzieja‭" ‬wykrzyczanego przez złodzieja właśnie‭”‬.
‭
‬
To prawda,‭ ‬że wiele można zarzucić krajom,‭ ‬które kiedyś miały kolonie,‭ ‬w tym oczywiście wspomnianej wyżej Anglii‭ (‬lub bardziej precyzyjnie Wielkiej Brytanii,‭ ‬bo o Imperium Brytyjskim jest tutaj mowa‭)‬. Faktem jest jednak to, że temat rasizmu stał się tam obiektem publicznej debaty, a związane z tym akty dyskryminacji są ujawniane i piętnowane.‭ P‬okazuje to,‭ ‬że Brytyjczycy są gotowi na przyznanie się do tego,‭ ‬że rasizm był i w niektórych obszarach życia nadal jest tam,‭ ‬niestety,‭ ‬obecny. Mogą o tym świadczyć m. in.‭ ‬komentarze angielskich kibiców w stosunku do czarnoskórych piłkarzy reprezentacji Anglii,‭ ‬którzy nie strzelili rzutów karnych podczas finałowego meczu z Włochami.

A przyznać się,‭ ‬że ma się z czymś problem to niezbędny punkt startowy,‭ ‬by zacząć‭ „‬coś z tym robić‭”‬. O różnych formach/doświadczeniach niejawnego rasizmu w brytyjskiej kulturze bardzo ciekawie pisze również czarnoskóra brytyjska dziennikarka i blogerka Reni-Eddo Lodge w swojej książce‭ „‬Dlaczego nie rozmawiam już z białymi o kolorze skóry.‭”

W Polsce natomiast,‭ ‬o której napisano w jednym z komentarzy:‭, że‭ „‬nigdy takich ani podobnych problemów nie było‭”‬,‭ ‬jesteśmy nadal przed tym pierwszym krokiem‭ – ‬udajemy,‭ ‬że problemu nie ma.‭ ‬Wystarczy jednak się zapoznać z raportem badań rzecznika Praw Obywatelskich i Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,‭ ‬by się dowiedzieć,‭ ‬że najczęstszym powodem dyskryminacji w naszym kraju jest pochodzenie etniczne i narodowość.‭

„Z analizy odpowiedzi uczestników badania wynika,‭ ‬że wskutek doświadczonej agresji,‭ ‬fizycznej lub werbalnej,‭ ‬lub w obawie przed dyskryminacją członkowie narażonych społeczności zmieniają swoje nawyki życia codziennego.‭ ‬Dotyczy to‭ ‬46‭ ‬proc.‭ ‬pokrzywdzonych wywodzących się z krajów Afryki Subsaharyjskiej,‭ ‬które w miejscach publicznych próbują ukrywać kolor skóry‭ (‬nosząc koszule z długimi rękawami nawet latem‭) ‬czy‭ ‬59‭ ‬proc.‭ ‬Ukraińców,‭ ‬unikających rozmawiania w swoim języku‭”‬.
 

Czytaj więcej na Prawo.pl
(‬można kliknąć w poniższy obrazek‭)‬:



 

Nie byliśmy imperium kolonialnym.‭ ‬Nie mamy na kartach swojej historii setek lat gnębienia i wykorzystywania ludzi z innych kontynentów.‭ ‬Żadna w tym jednak nasza zasługa.‭ ‬Pomimo bowiem aspiracji‭ (‬kazus Madagaskaru‭) ‬nie mieliśmy takich zasobów ekonomicznych,‭ ‬politycznych,‭ ‬militarnych,‭ ‬by zdobyć i utrzymać w zależności państwo/państwa na innych kontynentach,‭ ‬a tym samym budować imperium kolonialne.‭ ‬Obawiam się jednak,‭ ‬że gdybyśmy takie zasoby mieli,‭ ‬to nie mielibyśmy litości nad mieszkańcami kolonii.‭ ‬Patrząc bowiem na naszą historię i różne niechlubne w niej karty‭ (‬jak chociażby okres pańszczyzny‭)‬,‭ ‬oraz na to,‭ ‬jak często niewiele w nas‭ (‬jako Polakach‭) ‬zrozumienia,‭ ‬tolerancji i empatii w stosunku do innego,‭ ‬dziękuję Bogu,‭ ‬losowi,‭ ‬historii za to,‭ ‬że kolonii nie mieliśmy.

Chcę zakończyć ten artykuł,‭ ‬w założeniu krótki,‭ ‬a w rzeczywistości‭ (‬zbyt‭) ‬długi obrazem mapy świata.

Tak wygląda świat z perspektywy jednej nie za dużej wyspy,‭ ‬która na mapach znanych nam z lekcji geografii znajduje się gdzieś w rogu,‭ ‬na obrzeżach:‭ ‬Nowej Zelandii.‭ ‬Dla mnie ta mapa jest piękną metaforą otwierania się na nowe,‭ ‬nieznane perspektywy.‭ ‬Większość osób na naszych warsztatach edukacji międzykulturowej,‭ ‬przekrzywia głowę,‭ ‬gdy pierwszy raz widzi tę mapę,‭ ‬szukając znanych punktów odniesienia.‭ ‬Część osób czuje się zmieszana,‭ ‬część jest poirytowana,‭ ‬bo‭ „‬przecież świat tak nie wygląda‭”‬.‭ ‬Rozmawiamy potem długo o różnych mapach:‭ ‬tych geograficznych i tych naszych wewnętrznych:‭ ‬stworzonych z doświadczeń,‭ ‬przekonań,‭ ‬wartości.‭ ‬Rozmawiamy też o tym,‭ ‬że‭ „‬mapa to nie jest terytorium‭” ‬oraz o ciekawości i odwadze kwestionowania‭ „‬jedynej właściwej mapy‭”‬.

Tak sobie myślę,‭ ‬że ten artykuł jest dla mnie próbą pokazania wam‭ „‬mojej mapy‭”‬:‭ ‬tego,‭ ‬jak widzę pewne rzeczy,‭ ‬jak je dla siebie nazywam,‭ ‬jak je w sobie układam.‭ ‬Jest to z pewnością mapa niekompletna i niedoskonała,‭ ‬jak każda z map,‭ ‬będąca zawsze tylko mniej lub bardziej udaną próbą symbolicznego oddania kompleksowości świata.
‭
‬Jednak,‭ ‬by odkrywać i zrozumieć świat potrzebujemy map.‭ ‬Różnych map.‭ ‬Potrzebujemy różnych głosów,‭ ‬różnych doświadczeń,‭ ‬różnych historii.‭ ‬Potrzebujemy pokazywać sobie nasze wewnętrzne mapy,‭ ‬rozmawiać o nich,‭ ‬kwestionować je,‭ ‬dekonstruować i tworzyć na nowo.‭

Ja chcę to robić.‭ ‬A ty‭?